Fakahū ha‘o fokotu‘u fakakaukau

Overview

Vakai Fakalūkufuá

Na‘e fokotu‘u ‘a e Komisoni Fakatu‘i ki hono Fakatotolo‘i ‘o e Ngaahi Lēsoni kuo Ako Meí he COVID-19 ‘i Tīsema 2022.

Na‘e fakahoko ‘a e konga ‘uluaki ‘o e Fakatotolo ki he COVID-19 ‘o a‘u ki he ‘aho 28 ‘o Nōvema 2024, kau ai ‘a e vaha‘a taimi ki hono fakahū ‘o e ngaahi fokotu‘u fakakaukau ‘a e kakaí ‘i he konga ki mu‘a ‘o e 2024. Kuo hoko atu ‘i he taimí ni mo e Konga Ua ‘o e Fakatotoló. ‘Oku vakai ‘a e Konga Uá ki ha ngaahi kaveinga lahi ange na‘e ‘ikai ke kau ‘i he Konga ‘Uluakí, fakataha mo ha vakai fakaikiiki ki ha ni‘ihi ‘o e ngaahi kaveinga na‘e kau ‘i he Konga ‘Uluakí, hangē ko e ngaahi tu‘utu‘uní mo e ngaahi tātāpuní (lockdowns).

‘Oku fakatefito ‘a e ngāue atu ‘a e Konga Uá ki hono toe vakai‘i ‘a e ngaahi faitu‘utu‘uni tefito na‘e fakahoko ‘e he Pule‘anga Nu‘u Silá ‘i he ngāue atu ko ia ki he COVID-19 lolotonga ‘a e 2021 mo e 2022. ‘Oku mau vakai‘i fakapatonu ‘a e ngaahi faitu‘utu‘uni tefito na‘e fakahoko ‘e he Pule‘angá ‘i he ngaahi ‘ēlia ko ‘ení:

• Ngaahi huhu malu‘í, kau ai ‘a e ngaahi tu‘utu‘uní, ngaahi fakangofuá mo e tu‘unga malu mo e haó
• Ngaahi tātāpuní, tautautefito ki he ngaahi tātāpuni ‘i he konga ki mui ‘o e 2021 mo hono fakalōloa ‘o e tātāpuni ‘i Auckland/Northland
• Ngaahi tekinolosia ki he siví mo e muimui‘í, hangē ko e RATs mo e app ki hono muimui‘i ‘o e COVID-19, mo e ngaahi nāunau ki he mo‘ui lelei ‘a e kakaí, hangē ko e me‘a ‘ufi‘ufi ki he ihú mo e ngutú (masks).

Te mau faka‘aonga‘i ‘emau vakai‘i ‘o e ngaahi faitu‘utu‘uni tefito ko ‘ení ke ‘oatu ai ha fale‘i ki he Pule‘angá fekau‘aki mo e founga ke teuteu atu ai ‘a Aotearoa Nu‘u Sila ke ngāue atu ki ha ngaahi mahaki faka‘auha ‘i he kaha‘ú. ‘E fakahoko atu pē ‘e he Konga Uá ‘a e ngaahi fokotu‘u ki he Pule‘angá fekau‘aki mo e ngaahi kaveinga ‘oku kau atu ‘i ‘olungá.

Founga te ke lava ai ‘o kau maí

‘Oku mau fie fanongo meiate koe fekau‘aki mo e founga na‘e uesia mo liliu ai ‘e he ngaahi faitu‘utu‘uni tefito ‘i he ngaahi ‘ēlia na‘e lisi atu ‘i ‘olungá (hangē ko hono ngāue‘aki ‘o e ngaahi tātāpuni lōloa angé, pe ko hono ta‘etotongi ‘o e ngaahi me‘a sivi RAT) ‘a ho‘o mo‘uí, pe ngaahi mo‘ui ‘a ho‘o kāingá pe ngaahi fāmilí.

Te ke ala talamai kiate kimautolu ‘a e founga na‘e hoko ai ‘a e ngaahi faitu‘utu‘uni ko ‘eni ‘a e Pule‘angá ke ne uesia ho‘o ngāué pe pisinisí, ho ngaahi vaá, ngaahi me‘a mahu‘inga na‘e hoko ‘i he mo‘uí, ho‘o mo‘ui leleí, pe ki ho‘o akó, ko ha ngaahi fakatātā.

Te ke lava ‘o fakahoko eni ‘aki ha‘o fakafonu ‘a e foomu ki hono fakahū mai ‘o e fokotu‘u fakakaukau ‘i he ‘initanetí, ‘a ia te ke ma‘u ‘i ha‘o lomi‘i ‘a e fakafehokotaki ki he ‘Make a submission’ ‘i lalo ‘i he peesi ko ‘ení.

‘I he foomú, te ke lava ‘o fili ai pe te ke tohi ho‘o fakakaukaú ‘i he puha ‘oku ‘oatu ke fakahū mai aí, pe fakapipiki mai ai ha pepa ‘i he Word pe PDF kuo hiki ki ai ho‘o fokotu‘u fakakaukau kuo tohí. Te ke lava pē ‘o tukuhake (upload) ‘a e me‘a fakapepa ‘e taha.

Hili ho‘o fakahū mai ho‘o fokotu‘u fakakaukaú, ‘e ‘eke atu kiate koe ha ngaahi fehu‘i fekau‘aki mo koe. Ko e fili pē ‘a‘au pe te ke ‘omai ‘a e fakamatala ko ‘ení, ka ‘oku mau fakalotolahi‘i atu koe ke ke fakafonu ia. ‘Oku tokoni ‘a e fakamatala ko ‘ení ki he ‘emau Fakatotoló ke mahino‘i lelei ange ai ho‘o fakakaukaú mo fakapapau‘i ‘oku mau fanongo meí ha kakai kehekehe. ‘Oku toe ‘uhinga foki ia te mau lava ‘o fetu‘utaki atu kiate koe fekau‘aki mo ho‘o fokotu‘u fakakaukaú kapau ‘e fiema‘u ke mau fai ia.

Kapau ‘oku ‘i ai ha palopalema ‘i ho‘o faka‘aonga‘i ‘a e foomu ‘i he ‘initanetí, kātaki ‘o ‘īmeili ki he Fakatotoló ‘i he InquiryintoCOVID-19lessons@dia.govt.nz pe telefoni ki he 0800 500 306. Kātaki ‘o fakatokanga‘i ange ‘e ‘ikai fa‘a ‘atā atu ‘a e kau tali telefoni ki he ngaahi lea kehe meí he lea Faka-Pilitāniá ‘i he taimi kotoa pē.

Fakamatala lahi ange

Kapau te ke fiema‘u ha fakamatala lahi ange fekau‘aki mo e Fakatotoló pe fekau‘aki mo hono fakahū mai ‘o ha fokotu‘u fakakaukaú, te ke ala fie lau ‘a e terms of reference (fakamā‘opo‘opo ‘o e fakahinohino ki he ‘emau ngāué) pe ko ‘emau frequently asked questions (ngaahi fehu‘i ‘oku fa‘a ‘eke maí).

Kātaki ‘o fakatokanga‘i ‘oku ma‘u atu pē ‘a e fakamatala ko ‘ení ‘i he lea faka-Pilitāniá.

Ko e founga ‘e tauhi‘aki ho‘o ngaahi fakamatalá

Ko ha fa‘ahinga fakamatala fakafo‘ituitui pē kuo ‘omai ki he Fakatotoló, hangē ko ho hingoá mo e ngaahi fakaikiiki ki he fetu‘utakí, ‘e tauhi ma‘u ia ‘o malu mo fakapulipuli.

‘E toe tauhi malu foki ho‘o fokotu‘u fakakaukaú lolotonga ‘a e Fakatotoló. ‘Oku ‘uhinga ia ko e Fakatotoló pē (kau ai ‘a e ngaahi kupu kuo mau fakakau mai ke ngāue mo kimautolú) te nau lava ‘o lau ho‘o fokotu‘u fakakaukaú kae ‘oua kuo kakato ‘a e lipooti ki he Fakatotoló. Fakakau atu ki ho hingoá mo e fakamatala fakafo‘ituituí, te ke toe lava foki ‘o kole ke tauhi malu ma‘u pē ‘a e toenga ho‘o fokotu‘u fakakaukaú ‘aki hono fakatonuki ‘a e puha ‘i he savea ko ‘ení.

‘Oku ‘uhinga ‘a e malu ma‘u peé ‘e ‘ikai ke lava ha taha ‘o lau ho‘o fokotu‘u fakakaukaú tukukehe pē koe mo e Fakatotoló. Te ke ala faka‘amu ke kole ke malu ma‘u pē kapau ‘oku kau ‘i ho‘o fokotu‘u fakakaukaú ‘a e fakamatala ‘oku ‘ikai ke ke loto ke toe ‘ilo ki ai ha tokotaha kehe, hangē ko e fakamatala fakafaito‘o fakafo‘ituitui pe fakaikiiki fakakomēsiale fekau‘aki mo ho‘o pisinisí. ‘Oku ‘uhinga ‘a e malu ma‘u peé ‘e ‘ikai ke toe lava ‘e ha tokotaha ‘o vahevahe atu ho‘o fokotu‘u fakakaukaú ki he kakaí, kau ai koe.

‘E lava ke faka‘aonga‘i ‘e he Fakatotoló ha fakamatala pe ngaahi lea fakahangatonu mei ho‘o fokotu‘u fakakaukaú ‘i he ‘emau lipooti aofangatukú pe ngaahi fetu‘utaki mo e nāunau kehe te mau fa‘ú. Te mau to‘o ‘a e fakamatala ki he ‘ilo‘i‘angá, hangē ko e ngaahi hingoá pe fakaikiiki fakapatonú, ki mu‘a ke mau faka‘aonga‘i ha fa‘ahinga konga ‘o ho‘o fokotu‘u fakakaukaú.

Hili ‘a e ngata ‘a e Fakatotoló, ‘e ‘ave kotoa ‘a e ngaahi fokotu‘u fakakaukaú ki he Archives New Zealand. Ko e ngaahi fokotu‘u fakakaukau kuo tali ke tauhi malu mau peé ‘e ‘ikai ‘atā atu ia ki he kakaí. Neongo eni, ko e ni‘ihi na‘e ‘ikai ke kole ke tauhi malu ma‘u peé ‘e ala ma‘u atu ia meí he Archives New Zealand kapau ‘e kole, hangē ko ia ‘e ha tokotaha fakatotolo pe tokotaha kehe ‘oku tokanga ki he ngāue ‘a e Fakatotoló.

Mālō

‘Oku ‘ilo ‘e he kau Komisioná na‘e uesia lahi ‘e he mahaki faka‘auhá ‘a e kakai kotoa ‘o Nu‘u Silá, pea ‘e tauhi ma‘u ia ‘i he fakakaukaú lolotonga ‘a e nga‘unu ki mu‘a ‘a e Fakatotoló. Fakamālō atu ‘i hono fakamoleki ho taimí ke vahevahe ho‘o ngaahi a‘usiá ki he Fakatotoló. Ko e fanongo meí he kakai hangē ko koé ko ha konga mahu‘inga ia ‘o ‘emau ngāué.

‘Oku tāpuni ‘a e fokotu‘u fakakaukaú ‘i he 12 tu‘apō ‘o e ‘aho Sāpate 27 ‘o ‘Epeleli 2025.